Fertilite koruyucu yöntemler

Üreme sağlığını koruyucu yöntemler

Günümüzde birçok insan kanser, cerrahi operasyonlar, kemoterapi veya radyoterapi gibi nedenlerle üreme yeteneklerini yaşamlarının erken dönemlerinde kaybetme riski ile karşılaşmaktadırlar. Her yıl doğurganlık çağında olan 225 000 kadın ve erkeğe kanser tanısı konmaktadır. Bunun yanında başta kanser olmak üzere birçok hastalıkta tedavi sonrası sağkalım oranlarının artması, yaşam süresinin uzaması nedenleriyle üreme sağlığının korunması giderek daha çok önem kazanmaktadır. Çünkü bu hastalarda tamamen iyileşme olsa bile gerekli önlemler alınmazsa üreme yeteneklerini tamamen yitirebilirler.

Üreme fonksiyonlarını tehdit eden durumlar

• Kanser
• Kemoterapi
• Radyasyon
• Cerrahi tedaviler (Özellikle üreme organlarını kapsayan cerrahiler)
• Genetik yatkınlık ve diğer hastalıklar (otoimmün hastalıklar ve kollajen doku hastalıkları)

Üreme fonksiyonlarının göreceği zarar hastalığın tipi, tedavide kullanılan ilaçlar ve dozları ile kadın yaşına ve yumurtalık rezervine bağlı olarak değişmektedir. Alkilleyici ajanlar ve platinium içeren kemoterapi ajanları kadın üreme sisteminde en yüksek oranda hasara yol açmaktadırlar. Kombine kemoterapi alan erkeklerin neredeyse yarısı kalıcı oligospermi (azalmış sperm sayısı) veya azospermiye (Sperm yokluğu) maruz kalmaktadır.   Özellikle genç yaşlarda bu hastalıkların tanısı konduğunda veya tedaviye başlamadan önce kadın veya erkeklerin üreme yeteneklerini kısmen veya tamamen kaybetme riski ile karşı karşıya oldukları bilgisi verilmeli ve onlara üreme sağlıklarını koruyucu yöntemler hakkında detaylı bilgi verilerek uygun seçenekler sunulmalıdır.

Günümüzde ve gelecekteki fertilite koruyucu yöntemler 

Erkekler:

• Sperm dondurulması (Ergenlik sonrası erkekler için uygundur)  Günümüzde en yaygın kullanılan ve başarı oranı en yüksek olan yöntemdir. Aşağıdaki yöntemler henüz deneysel yöntemler olarak kabul edilmektedir.
• Testiküler sperm ekstraksiyonu
• Testiküler doku dondurulması (semende henüz olgun spermi olmayan ergenlik öncesi erkek çocuklarda veya muhtemelen kemoterapi sonrası spermlerini kaybetmiş yetişkin erkekler için uygulanabilir)
• Hormonal supresyon

Kadınlar:

• Embriyo dondurulması (Evli çiftler için uygun ve başarıyla uygulanan bir yöntemdir)
• Yumurta dondurulması (Evli veya bekâr kadınlarda uygulanabilir)
• Over transpozisyonu (Yumurtalıkların ameliyatla yerlerinin değiştirilerek ışın tedavisi alanı dışına çıkarılması) Bu üç yöntem güncel ve başarılı yöntemler olarak kabul edilirler. Aşağıdaki yöntemler henüz deneysel yöntemler olarak kabul edilmektedir.
• Yumurtalık dokusu dondurulması
• In vitro oosit maturasyonu ve oosit kriyoprezervasyonu
• In-vitro follikül maturasyonu
• GnRh agonistlerinin kullanımı

Erkeklerde sperm dondurulması ve kadınlarda kemoterapi öncesi IVF ve embriyo dondurulması en etkili yöntemlerdir. Yaşa bağımlı olmakla beraber yüksek gebelik oranları elde edilebilir. Bir partnere ihtiyaç vardır ve olgu ergenliğe ulaşmış olmalıdır. Üreme sağlığının korunmasında  birçok disiplin bir arada çalışmalıdır. Bunlar başlıca Onkoloji, Cerrahi, Reproduktif endokrinoloji ve infertilite, Obstetrik ve jinekoloji, Üroloji, Nörobiyoloji, Fizyoloji, Radyasyon onkolojisi, Pediatri, Genetik, Psikoloji, Halk sağlığı ve biyoetik olarak sayılmaktadır. Bu olgularla ilk karşılaşan hekimlerin hastayı bilgilendirmesi ve bir üreme sağlığı uzmanı ile konsulte etmesi üreme sağlığının korunmasında en önemli noktayı oluşturmaktadır.