Tüp Bebek Tedavisinde Merak Edilenler

Tüp bebek tedavisinde son yıllarda birçok gelişme yaşanmış ve geçmişte bebek sahibi olamayan birçok çift günümüzde bu yöntemler yardımıyla hayallerine kavuşmuşlardır. Ancak tüm gelişmelere rağmen halen çiftlerin bir kısmı tüp bebek tedavilerine rağmen bebek sahibi olmayı başaramamaktadır. Bu tedavilerde zaman, enerji, para ve umutlarını yatırıp sonuç alamayan birçok çift bu alandaki her yeniliği, farklı tekniği, gündeme yeniden gelen haberleri umutla ve merakla takip etmektedirler. Bu alanda bilgi edinilecek birçok kaynak olmakla birlikte bir o kadar da bilgi kirliliği olduğu gözlenmektedir.

Bu gün gündemdeki bu tedavi yöntemlerinden az bilinen ve çok merak edilen dört konuyu kısaca ele alacağız. Bunlar sırasıyla;

1. Gebelik aşısı (Doğurganlık aşısı)
2. Mikroçip
3. Rahim içi yaralama-uyarım (Endometrial injury)
4. ERA testi

GEBELİK AŞISI (DOĞURGANLIK AŞISI)

Rahim içinin uyarılarak embriyonun daha iyi tutunabilmesi amacıyla başvurulan bir yöntemdir. Bu amaçla tüp bebek tedavisi sırasında yumurta toplama gününde kadından alınan kan örneğinden başta monositler olmak üzere bağışıklık sisteminde önemli hücreler ayrıştırılıyor ve özel besi yerinde çoğaltılıyor. İki gün sürecek bu hücre kültürüne olumlu katkısı için besi yerine CRH denilen hormon da ilave edilir. Sonuçta anne kanından alınarak ayrıştırılan ve özel besi yerinde hormon ilavesiyle çoğaltılan bağışıklık hücrelerinin salgıladığı sitokin ve hormonların embriyonun rahim içine tutunmasına olumlu katkıda bulunduğu öne sürülmektedir. Bu amaçla elde edilen sıvı embriyo transferi öncesinde rahim içine verilmekte ve oradaki ortam embriyo tutunmasını artırıcı yönde değiştirilmek istenmektedir.

Yöntem tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı olan yani iki veya daha çok defa iyi kalitede embriyo transferine rağmen gebe kalamayan veya tekrarlayan düşükleri olan çiftlere önerilmektedir. Ancak yöntemin başarısı iyi planlanmış kontrollü çalışmalarla ispatlanmış değildir. Şimdilik sadece birkaç merkezde denenmiş ve etkili olduğu bildirilmiş bir yöntem olduğunu hatırlatmakta yarar var. Yöntemin etkinliğini göstermek için iyi planlanmış kontrollü ve yeterli sayıda hasta üzerinde yapılmış bilimsel çalışmalara ihtiyaç vardır.

MİKROÇİP (MİKRO-AKIŞKAN ÇİP TEKNOLOJİSİ İLE SPERM SEÇİMİ)

Tüp bebek tedavisine başvuran çiftlerin yaklaşık yarısında sorun erkek faktörü olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yöntemde amaç DNA bütünlüğü daha iyi olan yani genetik olarak daha kaliteli spermin seçilerek sağlıklı embriyoların elde edilmesi ve bu yolla tüp bebek başarısının artırılmaya çalışılmasıdır. Doğal gebelik oluşumu için rahim ağzına gelen spermler yüzerek rahim boynu ve rahim içini geçer ve tüplerde ilerleyerek burada karşılaştıkları yumurtayı içlerinden birisi döller ve oluşan embriyo yine tüp tarafından rahim içine itilir ve burada rahim iç zarına tutunarak gebelik oluşur.

Mikroçip tekniğinin esası bu fizyolojinin taklit edilmesi ve spermlerin mikro kanallarda yüzdürülerek yarıştırılması esasına dayanır. Bu yarışı genetik olarak hasarsız, hareketliliği fazla, şekil ve yapı olarak daha kaliteli spermlerin kazanacağı ve oluşacak daha sağlıklı embriyolar ile daha yüksek oranda gebelik elde edileceği öne sürülmektedir. Yöntem daha çok erkek infertilitesi olgularında, sperm şekil ve hareket bozukluğu olan olgularda önerilmektedir. Ancak henüz yeni olan bu teknik ile diğer sperm seçimi yöntemlerinin karşılaştırıldığı, bu yöntemin daha başarılı olduğunu gösteren iyi planlanmış kontrollü bilimsel çalışmalara ihtiyaç vardır.

ENDOMETRİAL İNJURY (RAHİM İÇİ YARALAMA-UYARIM)

Tekrarlayan tüp bebek başarısızlıklarında en önemli nedenlerden biri implantasyon başarısızlığı yani embriyonun tutunamamasıdır. Transfer edilen iyi kalitede embriyoların yarıya yakını rahime tutunamamakta ve buna bağlı olarak gebelik oluşamamaktadır. Tüp bebek tedavisinde transferin yapılacağı siklusun (tedavi olunan adet döngüsü) öncesinde yapılan endometrial injürynin implantasyon ve gebelik oranlarını artırdığı iddia edilmektedir.

Tanım olarak endometrial injury rahim içinin çizilerek, yarıklar açılarak uyarılmasıdır. İşlem histeroskopik gözlem altında veya pipella benzeri aletlerle yapılabilir. Farklı yapılış teknikleri olduğu gibi transferden önce farklı zaman dilimlerinde de yapılmaktadır. Transferden bir önceki adetin başı, ortası veya 21. gününde veya transfer olunan adet döngüsünün hemen başında yapılabilmektedir. En sık olarak transfer olunan adetten bir önceki ayda adetin 21. gününde yapılmaktadır. Yapılan uyarımın rahim de oluşturduğu tepki ve burada toplanan hücrelerin transfer edilen embriyoların tutunmasına olumlu katkı yapacağı düşünülmektedir.

Tekrarlayan tüp bebek başarısızlıklarında iyi kalitede embriyolara rağmen gebelik elde edilemeyen çiftlere başarıyı artırıcı ek bir yöntem olarak önerilebilir. Bu tekniğin embriyo tutunmasını artırdığı yönünde bir çok yayın olmakla birlikte iyi planlanmış, geniş hasta katılımının olduğu karşılaştırmalı çalışmalara ihtiyaç vardır.

ERA (Endometrial reseptivity assay) TESTİ

Tüp bebek tedavisinde gebelik elde etmek için iyi kalitede embriyolara ve tutunmaya elverişli bir rahme yani embriyonun gelişimi ile paralel bir gelişme gösteren bir rahim içine ihtiyaç vardır. Embriyo iyi olsa bile gebeliğin yerleşmesi için uygun zamanda olmayan bir rahmin (endometrium) içine transfer ettiğimizde bu embriyo tutunamayacak ve gebelik oluşmayacaktır. Son yıllarda yapılan moleküler genetik çalışmalarda rahim içinin embriyo tutunmasına hazır olması sürecinin kişiden kişiye değişebileceği gösterilmiştir. Bu değişiklikleri transfer öncecinde belirleyebilmek ve sonuçlara göre kişiselleştirilmiş bir embriyo transfer gününün planlanabilmesi amacıyla gerçekleştirilen ERA testi sayesinde artık belirli bir grup hastada kişisel embriyo transfer gününü belirleyerek gebelik elde edebilmek mümkün hale gelmiştir. Böylelikle de doğru zamanda doğru embriyo transferi yapılarak gebelik oranlarında artış sağlanabilmektedir.

ERA testi için embriyonun rahim içine tutunma döneminde bir endometrial biyopsi (rahimiçi doku örneği) alınır ve bu dokuda yaklaşık 238 gen bakılarak tutunmaya elverişli olup olmadığı incelenir. Şayet elverişli olduğu tespit edilirse benzer koşullar yaratılır ve uygun zamanlama ile rahim içi hazırlanarak embriyo transferi yapılır.

İki veya daha çok defa iyi kalitede embriyo transferine rağmen gebelik elde edilemeyen çiftlerde bu yöntemin kullanılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. İyi embriyo dondurma programı olan merkezlerde bu yöntem tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı olan çiftlerde seçilmiş olgularda bir umut olabilir.