Tüp Bebek Tedavisi düzenli cinsel ilişkide bulunan ama normal yollarla gebe kalamayan, bekleyerek veya yumurtaların uyarılması ve aşılama gibi tedavilerle sonuç alınamayan çiftlerde başvurulan bir yardımcı üreme yöntemidir. Tüp bebek tedavisi ile elde edilen gebelik ve bebeklerin doğal yollarla elde edilen gebelik ve bebeklerden hiçbir farkı yoktur. Erkekten, kadından veya her ikisinden kaynaklanan nedenlerle tüp bebek tedavisine ihtiyaç duyulabilir.
Tüp bebek yönteminden yararlanacaklar başlıca şunlardır;
Erkekten kaynaklanan nedenler (Male factor infertility): Erkekte sperm sayı, hareket azlığı veya şiddetli sperm şekil bozukluğu olanlar. Sperm üretimi veya kanallarındaki bozukluğa bağlı menide (ejekulatında) sperm hücresi bulunmayanlar. Menide sperm bulunmaması azoospermi olarak adlandırılmaktadır. Sperm hareketlerinde bozukluk veya sperm şekil bozuklukları da kısırlık edeni olabilir.
Çocuklukta geçirilen kabakulak benzeri hastalıklar, inmemiş testis, kanser ve bu nedenle geçirilmiş operasyonlar ile tedaviler azoospermi denilen menide sperm yokluğunun nedeni olabilir.
Kadında tüplerin kapalı olması veya karın içi yapışıklıklar (Fallop tüpleri, tubal faktör): Tüpler ameliyat, enfeksiyon, endometriozis (çikolata kisti) veya başka nedenlerle tamamen veya kısmen kapanabilir. Ameliyatla isteğe bağlı olarak tüpler bağlanmış olabilir. Tüm bu olgularda ameliyatla tüpler açılamazsa tüp bebek yöntemi ile bebek sahibi olmak mümkündür. Tüpler açık olsa bile yapışıklıklara bağlı olarak tüp yumurta ilişkisi bozulmuş olabilir veya tüpteki hasara bağlı olarak tüpler fonksiyonlarını yerine getirmiyor olabilir. Bu gibi durumlarda da doğal yollarla gebe kalınamadığında tüp bebek tedavisi yapılabilir.
Yumurtlama problemleri (Anovulasyon- yumurtlayamama): Polikistik over hastalığında yumurtalıklarda çok yumurta olmasına rağmen yumurtlama.
Azalmış yumurta rezervi veya yaşa bağlı yumurta kalitesinde azalma: Genç yaşlarda infertilite (kısırlık) tetkik ve tedavilerine başlamak için bir yıl beklenebilir ama ileri yaşlarda ve özellikle yumurta rezervi azalmış kişilerde tetkiklere başlamak ve tedavi olmak için acele edilmelidir.
Sebebi izah edilemeyen kısırlık: Çiftlerin yaklaşık %20 sinde gebe kalamamalarının nedeni tespit edilemez. Sebebi bilinmeyen kısırlık tanısı almış ve aşılama tedavisinden sonuç alamayan çiftler tüp bebek tedavisi ile bebek sahibi olabilirler.
Endometriozis (Çikolata kisti): Rahim içinde olması gereken endometrium dokusunun rahim dışında başta yumurtalıklar ve karın içi zarlarda yerleşmesine endometriozis denir. Hafif formlarında erken evrelerde tıbbi veya cerrahi tedavi de bir alternatif olabilir. İleri evre endometriozis bulunan kadınlarda tüp bebek tedavisi başarı şansı daha yüksek olduğundan tercih edilmelidir.
Servikal veya immünolojik faktör: Rahim ağzından sperm geçişini olumsuz etkileyen faktörler veya bağışıklık sisteminden kaynaklanan nedenlerle gebe kalamayanlar tüp bebek tedavisinden yarar görebilir.
İlişkiye girememe: Kadınlarda vaginismus veya erkeklerde boşalma ile alakalı problemler nedeniyle cinsel ilişki olamıyor veya erkekte boşalma olamıyorsa önce bu durumların tedavisi yoluna gidilir. Tedavi ile sonuç alamayan çiftler tüp bebek yöntemi ile bebek sahibi olabilirler.
Genetik nedenler: Çiftlerden birinde genetik anormallik, kromozom sayı veya yapı anormalliği bulunması halinde preimplantasyon genetik tanı (PGT) yöntemi sağlıklı bebek sahibi olmak amacıyla tüp bebek yöntemine başvurulabilir. Kromozom anormalliği nedeniyle bebek kaybı olanlar, tekrarlayan gebelik kaybı veya genetik geçişli hastalığı bulunan çocuk sahibi olan çiftler tüp bebek tedavisi yoluyla sağlıklı bebek sahibi olabilir. Genetik geçişli hastalık veya bazı kanserlerde çocukların kemik iliği transferi ile tedavileri için HLA uyumlu kardeş doğurmak amacıyla tüp bebek ve PGT yöntemine başvurulabilir.
Üreme fonksiyonlarını koruma amacıyla: Kadın veya erkekte kanser, kemoterapi, radyoterapi veya ameliyat nedenleriyle üreme fonksiyonlarını kaybetme riski varsa tüp bebek yöntemleri kullanılarak üreme hücre, dokuları veya embriyolar dondurulabilir. Erkeklerde sperm dondurulması ve kadınlarda kemoterapi öncesi IVF ve embriyo dondurulması en etkili yöntemlerdir.